Wielokrotnie w praktyce prawniczej na obszarze Niemiec oraz w Polsce Kancelaria zetknęła się z próbami złożenia przez wierzyciela wniosku o ogłoszenie upadłości w złej wierze. Przez złą wiarę traktujemy wniosek o ogłoszenie upadłości, który został złożony przez wierzyciela w celu wymuszenia płatności od dłużnika z pominięciem dochodzenia jej w normalnym postępowaniu cywilnym. Zwykle złożeniu takiego wniosku towarzyszy groźba powiadomienia kontrahentów dłużnika o „toczącym się postępowaniu upadłościowym” lub informacja taka jest rozsyłana do kluczowych partnerów handlowych dłużnika. Nasza Kancelaria doradzała dłużnikom już w podobnych sytuacjach, które wymagały podjęcia szybkich i zdecydowanych działań. Wskazać należy, że takie działania wierzyciela polegające na podważaniu sytuacji finansowej dłużnika wobec jego kontrahentów mogą stanowić czyny nieuczciwej konkurencji i wiązać się z określoną odpowiedzialnością prawną.
Przedmiotem niniejszego artykułu będą jednak rozważania na temat konsekwencji złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika w złej wierze lub w celu wymuszenia płatności w niemieckim postępowaniu upadłościowym. Wniosek taki określa się w Niemczech jako Druck-Antrag. Artykuł nie omawia konsekwencji prawnych wynikających z nieuczciwej konkurencji oraz innych ustaw.
Przesłanki wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego przez wierzyciela
Zgodnie z treścią § 14 ust. 1 niemieckiego rozporządzenia o upadłości (Insolvenzordnung) wniosek wierzyciela jest dopuszczalny, o ile wierzyciel ma interes prawny w ogłoszeniu upadłości i uprawdopodobni swoją wierzytelność oraz podstawę ogłoszenia upadłości.
Generalnie wierzyciel nie ma interesu prawnego w ogłoszeniu upadłości dłużnika, jeżeli w ten sposób chce uzyskać zaspokojenia swoich należności tzn. z pominięciem dochodzenia wierzytelności na drodze sądowej. Interes prawny nie występuje również, jeżeli wierzyciel składając wniosek o ogłoszenie upadłości dąży do osiągnięcia celów, które są sprzeczne z istotą prawa upadłościowego np. nieuczciwa konkurencja (tak H. Bußhardt [w:] E. Braun (red.),Insolvenzordnung (InsO). Kommentar, C.H.Beck 2017, S. 121).
Uprawdopodobnienie wierzytelności powinno odbywać się poprzez jej logiczne wyjaśnienie i przedłożenie odpowiedniej dokumentacji.
Podstawą ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność w rozumieniu § 17 niemieckiego rozporządzenia o upadłości. Niewypłacalność dłużnika może być wykazywana m.in. poprzez przedłożenie zaświadczenia od niemieckiego komornika o bezskuteczności egzekucji.
Konsekwencje złożenia w złej wierze wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela
Przede wszystkim złożenie wniosku o ogłoszeniu upadłości dłużnika w celu wymuszenia na nim płatności może być bardzo kosztowne dla wierzyciela. Niemieckie sądy upadłościowe zwykle reagują na takie wnioski ich oddaleniem połączonym z obciążeniem wierzyciela wszystkimi kosztami postępowania powstałymi na skutek złożenia takiego wniosku. Obok kosztów sądowych oraz wynagrodzenia adwokata wnioskodawca zobligowany jest ponieść koszty biegłego powołanego przez sąd, a także wydatki (§ 23 ust. 1 niemieckiej ustawy o kosztach sądowych - GKG).
Zdarza się, że wnioski o ogłoszenie upadłości są składane przez wierzycieli wobec dłużników, którzy aktualnie znajdują się w złej kondycji finansowej, wówczas może się zdarzyć, że dłużnik przymuszony takim wnioskiem dokona płatności na rzecz wierzyciela całości lub części należności. Takie wymuszone płatności na rzecz wierzyciela lub wierzycieli mogą być zakwestionowane przez niemieckiego syndyka. Możliwość zakwestionowania płatności przez niemieckiego syndyka płatności oraz umów zawartych przed ogłoszeniem upadłości była już przedmiotem naszego innego artykułu: http://prawnik-niemcy.com.pl/aktualnosci/126-zakwestionowanie-umow-przez-niemieckiego-syndyka-niemieckie-prawo-upadlosciowe.html
Przyjęcie takich „wymuszonych płatności” od dłużnika może się wiązać ponadto z odpowiedzialnością karną na terenie Niemiec wynikającą z uprzywilejowania wierzyciela (§§ 283c, 26, 27 niemieckiego kodeksu karnego).
Nasza Kancelaria doradza w sprawach dotyczących postępowania upadłościowego zarówno w Polsce, jak i w Niemczech. Wszystkie artykuły zamieszczane na naszej stronie wynikają z naszego wieloletniego doświadczenia.
Poznań, Szczecin, Berlin dnia 11.09.2017 r.
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
