Duża część przedsiębiorców prowadzących zarejestrowaną działalność gospodarczą w Niemczech -Gewerbe ma zaległości podatkowe wobec niemieckiego urzędu skarbowego - Finanzamt. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele.
Często pracownicy z Polski są zachęcani przez pracodawców w Niemczech do tzw. samozatrudnienia. Jeżeli pracownik z Polski decyduje się na samozatrudnienie powinien upewnić się, że niemiecki „pracodawca”, czyli w tym przypadku zleceniodawca zatroszczy się o terminowe i prawidłowe rozliczanie pracownika wobec niemieckiego urzędu skarbowego. Zwykle niemiecki pracodawca oferuje możliwość skorzystania z zaprzyjaźnionego biura rachunkowego oraz zobowiązuje się do pokrycia kosztów księgowości. Problemy pojawiają się zwykle wówczas, jeżeli współpraca z pracodawcą się nie układa lub pracodawca nie ureguluje należności biura rachunkowego. Koszty księgowości w Niemczech z perspektywy polskiego przedsiębiorcy są relatywnie wysokie. W takich sytuacjach pracownicy z Polski mogą stanąć w obliczu ryzyka nie złożenia w terminie zeznania podatkowego - Steuererklärung, powstania należności wobec niemieckiego biura rachunkowego oraz powstania zaległości podatkowych. Najgorszym i niestety najczęstszym rozwiązaniem jest w tej sytuacji powrót do kraju i nie podejmowanie żadnych działań.
Powstawaniom zaległości podatkowych - Steuerschulden sprzyja również przyjazny stosunek niemieckich organów podatkowych wobec podatników, przejawiający się m.in. w tym, że rozliczenie z podatku dochodowego w Niemczech dokonuje się z opóźnieniem tzn. dopiero na koniec 2017 r. rozlicza się rok 2016. Zwykle w pierwszym roku działalności gospodarczej przychody są niewielkie, a co za tym idzie podatek do zapłaty jest niewielki, w konsekwencji zaliczka na podatek dochodowy w kolejnym roku może być ustalona przez niemiecki urząd skarbowy na niewielkim poziomie. Jeżeli w kolejnym roku przychody wzrosną, a podatnik nie będzie tworzył rezerw na podatek, może być skonfrontowany z koniecznością zapłaty wysokiego podatku. Powyższe dotyczy również podatku od towarów i usług - Umsatzsteuer, o ile nie jest rozliczany na bieżąco.
Jeżeli przedsiębiorca - osoba fizyczna nie jest w stanie zapłacić podatku ma w zasadzie dwie możliwości. Może wystąpić do niemieckiego urzędu skarbowego o odroczenie płatności podatku lub rozłożenie podatku na raty. Drugą możliwością jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Przy tym kwestia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest zdecydowanie bardziej skomplikowana. Przykładowo jeżeli przedsiębiorca już wrócił do Polski pojawia się pytanie, czy może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w Niemczech, a jeżeli tak to, czy może wystąpić o upadłość konsumencką w Niemczech, czy musi złożyć wniosek o upadłość przedsiębiorcy lub czy może w takiej sytuacji złożyć wniosek o upadłość konsumencką w Polsce, jeżeli np. wymeldował się z Niemiec i wyrejestrował działalność w Niemczech oraz czy upadłość konsumencka w Polsce uchroni go od długów powstałych w Niemczech, w szczególności wobec niemieckich podmiotów i instytucji.
W każdym przypadku niewypłacalności lub zagrożenia upadłością należy szybko podjąć działania. Konsultacja z prawnikiem niemieckim posiadającym wiedzę w sprawach upadłościowych jest niezbędna.
Zgodnie z § 302 ust. 1 niemieckiego prawa upadłościowego – Insolvenzordnung zobowiązania podatkowe nie podlegają umorzeniu w postępowaniu upadłościowym, jeżeli dłużnik został skazany prawomocnie za przestępstwa podatkowe z § 370 niemieckiej ordynacji podatkowej – Abgabeordnung (tj. oszustwo podatkowe) z § 373 niemieckiej ordynacji podatkowej (tj. przemyt zarobkowy, zorganizowany lub z użyciem przemocy) lub z § 374 niemieckiej ordynacji podatkowej (paserstwo podatkowe).
Zwlekanie z podjęciem decyzji może doprowadzić do wszczęcia postępowania karno-skarbowego w Niemczech, co z kolei może doprowadzić do skazania dłużnika, a w konsekwencji uniemożliwić mu uzyskanie oddłużenia.
Rozważania zawarte w niniejszym artykule dotyczą wyłącznie osób fizyczny będących jeszcze przedsiębiorcami w Niemczech lub nie posiadających już takiego statusu.
W przypadku pytań dotyczących polskiego oraz niemieckiego prawa upadłościowego zapraszamy do kontaktu. Kancelaria od wielu lat specjalizuje się w polskim i niemieckim prawie upadłościowym.
Poznań, Berlin, Szczecin, dnia 12.09.2018 r.
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
