Niejeden przedsiębiorca miał na pewno do czynienia z sytuacją, w której po żmudnym i długotrwałym postępowaniu sądowym o zapłatę okazywało się, że wyrok, który ostatecznie uzyskał był niemożliwy do wyegzekwowania przez komornika z uwagi na brak majątku dłużnika.
Nie w każdym przypadku sądy udzielają zabezpieczenia na majątku dłużnika, aby przed takimi sytuacjami chronić wierzyciela.
W postępowaniu egzekucyjnym warto, aby wierzyciel przejawiał aktywność i starał się ustalić, czy w trakcie trwania procesu sądowego dłużnik nie sprzedawał wartościowych składników majątku, jak np. nieruchomości lub samochody, a także czy zawarte umowy nie są podejrzane w zakresie korzystnej dla kupującego ceny lub innych nietypowych warunków, chociażby odnośnie sposobu płatności.
Wskazujemy, że poza ochroną przewidzianą w prawie cywilnym pewne działania dłużników dotyczące ich majątku mogą być przedmiotem postępowań karnych, prowadzonych w kierunku możliwości popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 kodeksu karnego.
▪ przestępstwo udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela
Zgodnie z prawem karnym przestępstwo udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela stanowi jedno z przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym.
W myśl art. 300 § 2 kodeksu karnego „kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, bądź usuwa znaki zajęcia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Odpowiedzialności karnej podlega osoba będąca dłużnikiem, która składniki swojego majątku zajęte, bądź zagrożone zajęciem:
- usuwa,
- ukrywa,
- zbywa,
- darowuje,
- niszczy,
- obciąża (rzeczywiście lub pozornie),
- uszkadza,
- usuwa znaki zajęcia,
- w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego przez co udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela.
Przestępstwo z art. 300 § 2 kodeksu karnego jest przestępstwem indywidualny, co oznacza, że jego sprawcą może być tylko dłużnik pokrzywdzonego.
Przestępstwo udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela jest także przestępstwem skutkowym - to znaczy, że konieczne jest wystąpienie skutku w postaci udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia roszczeń wierzycieli, przy czym nie musi to oznaczać wystąpienia szkody.
Polski ustawodawca zdecydował, że przestępstwo udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela stypizowane w art. 300 § 2 kodeksu karnego zostanie zagrożone wyłącznie najsurowszą karą - czyli karą pozbawienia wolności, w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat.
▪ tryb ścigania
Pamiętać należy, że omawiane w artykule przestępstwo jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego (art. 300 § 3 kodeksu karnego).
To z kolei oznacza, że warunkiem koniecznym dla organów ścigania jest złożenie przez pokrzywdzonego wyraźnego wniosku o ściganie potencjalnego sprawcy przestępstwa, który jest standardowo składany wraz zawiadomieniem o możliwości popełnienia przestępstwa. Bez złożenia takiego wniosku, organy ścigania nie będą mogły podjąć jakichkolwiek działań.
Z doświadczenia naszej kancelarii wynika, że bez pomocy adwokata lub radcy prawnego samodzielne zebranie materiału dowodowego potwierdzającego przestępcze działanie dłużnika będzie trudne, a jeszcze trudniejsze będzie przekonanie organów do prowadzenia postępowania przygotowawczego.
Stan, 28.10.2024
Natalia Paraszczak, Adwokat
Paweł Majewski, LL.M. Radca Prawny
