W ubiegły czwartek 19.04.2018 r. został zakończony pozytywnie dla naszego klienta kolejny prowadzony przez naszą Kancelarię spór sądowy w Niemczech. Tym razem z zakresu niemieckiego prawa budowlanego. Zaznaczyć należy, że przeciwnik naszego klienta był reprezentowany przez jedną z czołowych niemieckich kancelarii prawnych, która w rankingu THE LEGAL 500 została sklasyfikowana w pierwszej piątce niemieckich kancelarii specjalizujących się w prawie budowlanym. Polską spółkę reprezentował Pan Mecenas Paweł Majewski, członek Izby Adwokackiej w Berlinie, który ostatecznie doprowadził do zawarcia korzystnej ugody.
Sprawa dotyczyła roszczenia niemieckiej spółki o zapłatę odszkodowania za koszty robót budowlanych powstałych w związku z wykonaniem zastępczym. Ostatecznie powódka zgodziła się zawrzeć ugodę na mocy której zredukowała swoje żądania zawarte w pozwie o 3/4 oraz wyraziła zgodę na płatność należności w ratach.
Od strony prawnej sprawa dotyczyła rozwiązania umowy o roboty budowlane z ważnej przyczyny na podstawie § 8 ust. 3 Nr. 1 w zw. z § 5 ust. 4 i 3 VOB/B oraz dochodzenia odszkodowania w związku z wypowiedzeniem umowy na podstawie § 8 ust. 3 Nr. 2 VOB/B. Zgodnie z treścią § 5 ust. 3 VOB/B jeżeli siła robocza, sprzęt, rusztowania, materiały oraz elementy konstrukcyjne są w takim stopniu niewystarczające, że termin zakończenia prac może nie zostać zachowany, wówczas zleceniobiorca jest zobowiązany w odpowiedzi na zgłoszone żądanie zorganizować niezwłocznie odpowiednie środki zaradcze. Z kolei § 5 ust. 4 VOB/B stanowi iż, jeżeli zleceniobiorca opóźnia się z rozpoczęciem wykonania prac, popada w opóźnienie z ich zakończeniem lub nie wywiązuje się z obowiązku wskazanego w ust. 3, wówczas zleceniodawca zachowując ważność umowy może żądać odszkodowania na podstawie § 6 ust. 6 lub wyznaczyć zleceniobiorcy odpowiedni termin do wykonania zobowiązania i oświadczyć, że po jego bezskutecznym upływie wypowie umowę (§ 8 Nr. 3). Zleceniodawca na podstawie § 8 ust. 3 Nr. 1 VOB/B może wypowiedzieć umowę, jeżeli w przypadkach, o których mowa w § 4 Nr. 7 i 8 ust. 1 oraz § 5 ust. 4 wyznaczony termin bezskutecznie upłynął. W przypadku wypowiedzenia umowy w powyższej sytuacji zleceniodawca jest uprawniony na podstawie § 8 ust. 3 Nr 2 VOB/B do wykonania niedokończonej części umowy przez podmiot trzeci na koszt wierzyciel.
Stwierdzić należy, że jeżeli powyższa sytuacja już zaistnieje to zostanie nią zwykle dotknięty polski podwykonawca. Wynika to ze specyfiki branży budowlanej w Niemczech i roli polskich firm, które występują w przeważającej liczbie przypadków w charakterze podwykonawców. Kalkulując wynagrodzenie za określone prace budowlane na terenie. Niemiec polski podwykonawca bierze pod uwagę m.in. czas potrzebny do realizacji umowy, jej zakres, ilość pracowników niezbędnych do wykonania zlecenia, koszty utrzymania pracowników. Wszystkie odstępstwa od przewidzianych parametrów mogą powodować powstanie dodatkowych kosztów. Z tego też powodu polskiemu podwykonawcy może być trudno zaakceptować sytuację, w której zmuszony zostanie np. do zwiększenia ilości zaangażowanej siły roboczej, a co za tym idzie może się narazić na zarzut, że zaangażowana przez niego siła robocza jest niewystarczająca.
Wskazane powyżej przepisy uzależniają wypowiedzenie umowy z ważnej przyczyn przez zleceniobiorcę od spełnieniu szeregu przesłanek. Kwestią dyskusyjną może być uprawnienie zleceniobiorcy do żądania zwiększenia ilości siły roboczej w sytuacji, jeżeli w umowie wskazano ilość pracowników niezbędnych do wykonania zlecenia lub nie zawarto żadnego postanowienia w tym zakresie. Uprawnienie zleceniobiorcy może jednak się zaktualizować w przypadku zagrożenia terminu realizacji umowy. Kolejnym problemem może być ustalenie odpowiedniego terminu do wykonania zobowiązania. W literaturze wskazuje się, że zakreślony termin musi umożliwiać wykonanie zleceniobiorcy pozostałej części umowy. Jeżeli przesłanki wypowiedzenia z ważnej przyczyny zostaną spełnione konsekwencje finansowe dla zleceniobiorcy mogą być bardzo bolesne.
Pewnym pocieszeniem dla polskich podwykonawców może być to, że wypowiedzenie umowy z ważnej przyczyny obarczone jest często błędami skutkującymi uznaniem wypowiedzenia umowy za zwykłe wypowiedzenie (freie Kündigung). Przykładowo zleceniodawca uważa, że zleceniodawca znajduje się w opóźnieniu z wykonaniem przedmiotu umowy i z tego powodu wypowiada umowę. Tymczasem okazuje się, że inne prace budowlane były w opóźnieniu i uniemożliwiały zleceniobiorcy wykonanie jego prac. Wypowiedzenie umowy z ważnych przyczyn jest ostatnim środkiem i skorzystanie z niego powinno zostać poprzedzone zakreśleniem zleceniobiorcy odpowiedniego terminu z zagrożeniem wypowiedzenia umowy po jego bezskutecznym upływie. Ponadto wypowiedzenie musi zostać dokonane pisemnie. Jako jednostronne oświadczenie woli musi zostać doręczone zleceniobiorcy. Tym samym powinno zostać wysłane listem poleconym. Niezachowanie powyższych wymogów formalnych umożliwia zleceniobiorcy podjęcie obrony w procesie. Z uwagi na wysokie koszty procesu w Niemczech lepiej nie dopuścić do procesu i nie doprowadzać do sytuacji wypowiedzenia umowy z ważnych powodów leżących po stronie zleceniobiorcy.
Z naszej praktyki wynika, że polskie firmy niestety nie dokumentują przebiegu robót. Nie sporządzają fotografii, protokołów, raportów, nie sygnalizują na piśmie zleceniodawcy lub inwestorowi problemów, braku frontu robót itp. Zaniechania dowodowe mogą prowadzić do przegrania sporu. W przypadku napotkania problemów polskie firmy podejmują często decyzje nie uwzględniające wymogów prawnych wynikających z VOB/B lub innych właściwych przepisów, ani tym bardziej nie konsultują swoich decyzji z prawnikiem.
Ponieważ każda sprawa budowlana ma charakter indywidualny zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią na wszystkich etapach procesu budowlanego w Niemczech. Jakiekolwiek samodzielne podejmowanie decyzji w oparciu o zasygnalizowane w niniejszym artykule problemy może prowadzić do negatywnych skutków. Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie poglądowy i stanowi przedstawienie doświadczeń zawodowych jego autora.
Berlin, Poznań, Szczecin, dnia 25.04.2018
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
