1) Wprowadzenie
Z naszego doświadczenia wynika, że polscy przedsiębiorcy mają najczęściej do czynienia z niemieckim syndykiem w przypadku konieczności zgłoszenia wierzytelności w Niemczech, wówczas otrzymują od syndyka komplet dokumentów zawierających:
- pismo przewodnie informujące o ogłoszeniu upadłości oraz o procedurze zgłoszenia wierzytelności,
- postanowienie o ogłoszeniu upadłości,
- formularz zgłoszenia wierzytelności w języku niemieckim.
Niestety zdarza się, że pomimo sygnałów świadczących o problemach finansowych dłużnika żadna korespondencja od niemieckiego syndyka nie nadchodzi. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele. Należy zwrócić uwagę, że syndyk w stosunku do przedsiębiorstwa upadłego jest niejako osobą postronną, która przed objęciem masy upadłości we władanie nie uczestniczyła aktywnie w działalności gospodarczej upadłego i nie zna jego kontrahentów. Jeżeli lista wierzycieli jest niekompletna lub rachunki nie zostały jeszcze zaksięgowane lub co więcej wierzytelności została zakwestionowana przez dłużnika, wówczas może się zdarzyć, że syndyk niemiecki nie poinformuje wierzyciela w Polsce o ogłoszeniu upadłości i możliwości zgłaszania wierzytelności. Dlatego w przypadku zaległości płatniczych warto na bieżąco monitorować sytuację dłużnika, aby w terminie zgłosić wierzytelność. Niezgłoszenie wierzytelności w terminie lub zakwestionowanie wierzytelności przez syndyka pociąga ze sobą negatywne skutki dla wierzyciela.
Wielokrotnie w publikowanych przez nas artykułach dotyczących niemieckiego prawa upadłościowego zalecaliśmy, aby w przypadku wierzytelności o znacznej wartości zlecać ich zgłoszenie niemieckiej kancelarii. Nasze doświadczenie pokazuje, że ograniczenie się do zgłoszenia wierzytelności na formularzu może być niewystarczające. Niektóre wierzytelności mają ze swej natury charakter skomplikowany i wymagają odpowiedniego wyjaśnienia.
Kolejnym przypadkiem, w którym dojdzie do kontaktu z niemieckim syndykiem jest sytuacja, w której polski przedsiębiorca prowadzi na terenie Niemiec działalność gospodarczą w formie jednoosobowej działalności gospodarczej – Gewerbe lub w formie spółki i na skutek trudności finansowych jest zmuszony zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości w Niemczech – Antrag auf Eröffnung des Insolvenzverfahrens.
Jeszcze inna sytuacja dotyczy wniosku o wyłączenie rzeczy z masy – Aussonderung lub wniosku o uprzywilejowane zaspokojenie z masy – Absonderung. Z naszej praktyki najgorszą sytuacją, w której dochodzi do kontaktu z niemieckim syndykiem jest zakwestionowanie przez syndyka czynności prawnych (umów, faktur, czasami całego obrotu gospodarczego z kilku lat) upadłego z polskim kontrahentem - Insolvenzanfechtung. Takie działanie powoduje niepewność prawną i może narazić na bardzo wysokie straty.
2) Zasady wyznaczania syndyka w Niemczech
Najczęściej z upadłościami w Niemczech ma do czynienia w naszej ocenie branża transportowa. W tym znaczeniu, że jedna i ta sama firma transportowa współpracująca z niemieckimi firmami może na przestrzeni wielu lat doświadczyć licznych upadłości różnych niemieckich kontrahentów. Stosunkowo często można zetknąć się z korespondencją od tego samego syndyka niemieckiego lub działającego w tej samej kancelarii, która dotyczy różnych upadłych. Wynika to z tego, że syndycy niemieccy działają często w ramach dużych podmiotów – swoistych konglomeratów upadłościowych. Podmioty te dysponują odpowiednim doświadczeniem, personelem, zapleczem oraz możliwościami technicznymi umożliwiającymi sprawne poprowadzenie skomplikowanych upadłości. Sądy bardzo często wybierają syndyków z takich właśnie podmiotów, gdyż dają one gwarancję, że upadłość zostanie poprowadzona szybko oraz prawidłowo. Z naszej praktyki działalność takich podmiotów wygląda w ten sposób, że np. syndyk urzęduje w Kolonii, zgłoszeniami wierzytelności zajmują się osoby pracujące w Hamburgu, a sprawami związanymi z zakwestionowaniem czynności prawnych przez syndyka zajmuje się pracownik w Dreźnie.
Wymagania w stosunku do osoby, która ma zostać wyznaczona na syndyka wskazuje przepis § 56 niemieckiego rozporządzenia o upadłości – Insolvenzordnung (InsO). Zgodnie z tym przepisem na syndyka wyznacza się osobę fizyczną właściwą dla danego przypadku, posiadającą doświadczenie biznesowe, która jest niezależna od wierzycieli oraz dłużnika. Wybór syndyka następuje w dwóch etapach. W pierwszym etapie Sąd wybiera spośród osób – syndyków gotowych do poprowadzenia upadłości. Gotowość do poprowadzenia upadłości może być ograniczona do określonych postępowań np. upadłości przedsiębiorców lub upadłości konsumenckich. Niektórzy syndycy mogą swoją gotowość wyrażać w odniesieniu do przedsiębiorstw działających w danej gałęzi gospodarki. W drugim etapie Sąd wybiera właściwego kandydata do poprowadzenia danej upadłości. Sądy zwracają uwagę, aby nie wybrać syndyka przeciążonego obowiązkami, który przez to może szkodzić wierzycielom. Sądy też biorą pod uwagę opinię o danym syndyku. Syndyk, który dał się poznać ze swojej sprawności przy okazji innych postępowań upadłościowych ma większą szansę na wybór (za U. Foerste, Insolvenzrecht, 6. Aufl. C.H.Beck, S. 29).
Interesującym rozwiązaniem w prawie niemieckim jest możliwość zmiany przez wierzycieli syndyka wyznaczonego przez Sąd. Tego rodzaju zmiana syndyka może zgodne z § 57 InsO nastąpić wyłącznie na pierwszym zgromadzeniu wierzycieli, które następuje po wyznaczeniu syndyka.
3) Nadzór nad syndykiem niemieckim
Odnosząc się do nadzoru nad niemieckim syndykiem nasza refleksja zawodowa jest taka, że w przypadku spraw upadłościowych w Niemczech pełnomocnik dobierając taktykę prowadzenia sprawy, czy to w zakresie nieuznanej wierzytelności, czy też w zakresie skorzystania przez syndyka z uprawnienia do zakwestionowania danej umowy lub reprezentując samego upadłego, powinien uwzględnić, że w niemieckim prawie kwestia nadzoru wygląda inaczej niż w prawie polskim, a szansa na bezpośredni kontakt z syndykiem i przedstawienie mu argumentacji jest bardzo ograniczona.
Generalnie syndyk podlega nadzorowi ze strony niemieckiego sądu upadłościowego. Sąd może w każdym czasie zażądać informacji lub sprawozdania z aktualnej sytuacji i sprawowania zarządu przez syndyka (§ 58 InsO). Kontrola ze strony sądu obejmuje legalność działalności syndyka nie obejmuje natomiast celowości podejmowanych działań (tak U. Foerste, Insolvenzrecht, 6. Aufl. C.H.Beck, S. 30). Jeżeli syndyk nie wypełnia swoich obowiązków, wówczas sąd po wcześniejszym ostrzeżeniu może nałożyć na syndyka grzywnę.
4) Rodzaje syndyków w Niemczech
W niemieckim prawie upadłościowym występując następujące określenia odnoszące się do osób będących syndykiem lub pełniących zbliżoną funkcję: vorläufiger Verwalter, Insolvenzverwalter, Eigenverwalter, Sachwalter, Treuhänder.
Przed ogłoszeniem upadłości może zostać wyznaczony tymczasowy syndyk - vorläufiger Insolvenzverwalter w celu zabezpieczenia majątku upadłego oraz zbadania jego sytuacji finansowej, a mianowicie, czy majątek upadłego wystarczy na pokrycie kosztów postępowania.
Regułą jest oczywiście wyznaczenie syndyka – Insolvenzverwalter, który zarządza masą upadłości oraz podejmuje działania zmierzającej do likwidacji masy upadłości i zaspokojenia wierzycieli.
W przypadku ustanowienia zarządu własnego upadłego określą się go wówczas jako zarządca - Eigenverwalter. W takiej sytuacji sąd wyznacza zarządcy nadzorcę sądowego – Sachwalter.
Z kolei w postępowaniu o zwolnienie z długu Restschuldbefreiung jest wyznaczany Treuhänder. Jest to osoba, której upadły będący osobą fizyczną przez określony czas przekazuje swoje dochody po zakończeniu postępowania upadłościowego w celu zwolnienia z pozostałych długów.
Nasza Kancelaria od wielu lat intensywnie zajmuje się polskim i niemieckim prawem upadłościowym. Doradzamy w szeroko pojętych procesach restrukturyzacyjnych, dochodzimy wyłączenia przedmiotów z masy upadłości, zgłaszamy wierzytelności, zgłaszamy wnioski o ogłoszenie upadłości, monitorujemy przebieg postępowań upadłościowych, reprezentujemy w postępowaniu upadłościowym zarówno interesy wierzycieli, jak i upadłych. W przypadku zainteresowania naszą Kancelarią zachęcamy do kontaktu.
Poznań, Berlin, Szczecin, dnia 22.05.2018 r.
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
