Z doświadczenia Kancelarii wynika, że osoby, które złożyły wniosek o ogłoszenie upadłości w Niemczech i w stosunku, do których zostało przeprowadzone niemieckie postępowanie upadłościowe połączone z całkowitym zwolnieniem z długów nadal mogą mieć problemy ze swoimi wierzycielami w Polsce, a mianowicie wierzyciele pomimo zakończenia postępowania upadłościowego w Niemczech dochodzą swoich wierzytelności przed polskimi sądami, a następnie egzekwują je przez komorników. Dotyczy to przede wszystkim wierzycieli, którymi są banki lub instytucje kredytowe. Problem pojawia się również, gdy wszystkie wierzytelności powstały w Polsce. Ogłoszenie upadłości w Niemczech może zostać potraktowane wówczas, jako tzw. turystyka upadłościowa.
W niniejszym artykule poruszę kwestię uznawania w Polsce skutków niemieckich postępowań upadłościowych zakończonych do 26 czerwca 2017 r.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że w stosunku do takich postępowań bezpośrednio stosuje się rozporządzenie Rady (WE) Nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego. Zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 wszczęcie postępowania upadłościowego przez sąd Państwa Członkowskiego właściwy zgodnie z art. 3 podlega uznaniu we wszystkich pozostałych Państwach Członkowskich z chwilą, gdy orzeczenie stanie się skuteczne w Państwie wszczęcia postępowania. Z kolei w myśl art. 17 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 wszczęcie postępowania określonego w art. 3 ust. 1 wywołuje w każdym innym Państwie Członkowskim, bez potrzeby dopełniania jakichkolwiek formalności, skutki, które wynikają z prawa Państwa wszczęcia postępowania, o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej oraz dopóki w tym innym Państwie członkowskim nie zostanie wszczęte postępowanie określone art. 3 ust. 2. Natomiast w myśl art. 25 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 orzeczenia dotyczące prowadzenia i ukończenia upadłościowego wydane przez sąd, którego orzeczenie o wszczęciu postępowania podlega uznaniu na podstawie art. 16, jak również zatwierdzony przez taki sąd układ również podlegają uznaniu bez dalszych formalności.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2012 r. (sygn. II CSK 305/11), skutki wynikające z postępowania upadłościowego na podstawie prawa państwa wszczęcia postępowania rozciągają się na wszystkie państwa, w których obowiązuje ten unijny akt prawny. Orzeczenie sądu, który wszczął postępowanie, powinno być uznane w pozostałych państwach członkowskich bez możliwości badania trafności tego orzeczenia.
W praktyce sytuacja może być bardziej skomplikowana. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na przepis art. 26 (1) rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 zgodnie, z którym każde Państwo Członkowskie może odmówić uznania postępowania upadłościowego wszczętego w innym Państwie Członkowskim albo wykonania wydanego w jego toku orzeczenia, o ile uznanie to lub wykonanie prowadziłoby do rezultatu, który pozostaje w oczywistej sprzeczności z jego porządkiem publicznym, w szczególności z jego podstawowymi zasadami lub konstytucyjnie zagwarantowanymi prawami i wolnościami jednostki. W ocenie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2011 r. o sygn. II CSK 326/10 „uznać należy, że przepis ten nie daje podstawy do merytorycznego badania orzeczenia wszczynającego postępowanie upadłościowe, czyli badania istoty zawartego w nim rozstrzygnięcia, a zwłaszcza nie daje podstawy do badania przesłanek przyjętych za podstawę orzeczenia”, jednakże problem może pojawić się w sytuacji, jeżeli wierzyciel nie został zawiadomiony o postępowaniu upadłościowym i możliwości zgłoszenia wierzytelności lub kwestionuje fakt otrzymania zawiadomienia. Powstaje pytanie, czy taki wierzyciel dochodząc swojej należności może powoływać się na ochronę wynikającą z art. 26(1) rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000.
Kwestie formalne związane z zawiadamianiem wierzycieli reguluje art. 40 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 zgodnie, z którym powiadomienie następuje poprzez indywidualne przesłanie zawiadomienia, informującego w szczególności o terminach, których należy przestrzegać, skutkach ich niedochowania, organach lub instytucjach właściwych do przyjmowania zgłoszeń wierzytelności oraz innych przewidzianych czynnościach. W zawiadomieniu należy także poinformować, czy wierzyciele uprzywilejowani, lub których wierzytelności są zabezpieczone rzeczowo, muszą zgłosić swoje wierzytelności.
Z mojego doświadczenia wynika, że problemem związany z zawiadomieniami wierzycieli nie tyle jest związany z wymogami wynikającymi z art. 40 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000, gdyż jeszcze nie miałem do czynienia z sytuacją, że zawiadomienie nie odpowiadało ww. wymogom, co z kwestią poświadczenia doręczenia i uprawnieniami niemieckiego syndyka wynikającymi z §§ 8, 4 niemieckiego prawa upadłościowego InsO i § 168 i następne niemieckiego kodeksu postępowania cywilnego ZPO. Instytucja poświadczenia doręczenia przez syndyka może sprawiać problemy w postępowaniu sądowym w Polsce. Zwykle polski sąd będzie się domagał przedłożenia potwierdzenia nadania zawiadomienia wierzyciela o toczącym się postępowaniu upadłościowym i możliwości zgłoszenia wierzytelności. W tej sytuacji konieczne będzie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego specjalisty z zakresu prawa niemieckiego odnośnie poświadczenia doręczenia przez niemieckiego syndyka.
Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej. Zagadnienie uznawania skutków zagranicznych postępowań upadłościowych w Polsce jest skomplikowane i wymaga profesjonalnego doradztwa prawnego.
Poznań, Berlin, Szczecin, dnia 18.02.2019
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
