Uwagi ogólne
Majewski Kancelaria Prawna od wielu lat intensywnie rozwija praktykę niemieckiego prawa w upadłościowego. Podejmuje się doradztwa prawnego przy coraz bardziej skomplikowanych sprawach upadłościowych w Niemczech. O pomoc prawną na terenie Niemiec zwracają się do kancelarii nie tylko przedsiębiorcy, ale również reprezentujące ich polskie kancelarie prawne. Wielokrotnie podkreślaliśmy, że nawet dokonując zgłoszenia wierzytelności w Niemczech warto skorzystać z pomocy niemieckiego prawnika.
Syndyk niemiecki może nie uznać wierzytelności lub może ją tymczasowo zakwestionować. W takiej sytuacji pojawia się problem uwzględnienia wierzytelności na liście wierzytelności (w Niemczech lista wierzytelności nazywa się tabelą). Na gruncie prawa polskiego wierzycielowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu, co do odmowy uznania wierzytelności przez syndyka. W Niemczech sytuacja jest bardziej skomplikowana.
Niezależnie od możliwości zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym wierzyciel może mieć możliwość korzystniejszego i pełniejszego zaspokojenia swojej wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a mianowicie może mieć prawo do złożenia wniosku o wyłączenie z masy upadłości – Aussonderung.
Do napisania niniejszego artykułu przyczyniła się refleksja, że polscy przedsiębiorcy nie zabezpieczają w wystarczający sposób swoich interesów w kontaktach z partnerami handlowymi z Niemiec, a w konsekwencji pozbawiają się możliwości alternatywnego sposobu zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym w Niemczech.
Zastrzeżenie prawa własności w Niemczech
Instrumentem prawnym zabezpieczenia umowy, a niedocenianym w kontaktach handlowych z Niemcami jest zastrzeżenie prawa własności. Zastrzeżenie prawa własności może mieć różną postać. Przykładowo można wskazać na zwykłe zastrzeżenie prawa własności do czasu zapłaty ceny w pełnej wysokości, rozszerzone zastrzeżenie prawa własności, a mianowicie uzależnienie przejścia prawa własności nie tylko od zapłaty ceny, ale od spełnienia dodatkowych warunków.
Ciekawym sposobem zabezpieczenia umowy w Niemczech jest wydłużone zastrzeżenie prawa własności z klauzulą przetworzenia. To zabezpieczenie umożliwia przetworzenie rzeczy przez dłużnika przed zapłatą w zamian sprzedawca nabywa własność na powstałej przez przetworzenie rzeczy. Ten sposób zabezpieczenia może być interesujący z perspektywy polskich producentów, którzy dostarczają materiały lub częściowo przetworzone części do Niemiec, a które są następnie w Niemczech poddawane ostatecznemu procesowi przetworzenia. Jak w przypadku każdego sposobu zabezpieczenia kluczowe jest zawarcie skutecznych postanowień w umowie.
Wyłączenie z masy upadłości w Niemczech
Na zastrzeżenie prawa własności należy zwrócić uwagę w kontekście wniosku o wyłączenie z masy upadłości w Niemczech. Oczywiście, nie w każdej sytuacji możliwość wyłączenia z masy przedstawia się, jako alternatywny sposób zaspokojenia należności w postępowaniu upadłościowym w Niemczech.
Wierzycielowi musi przysługiwać prawo rzeczowe do przedmiotu, który ma zostać wyłączony z masy upadłości. Takim prawem rzeczowy będzie przede wszystkim prawo własności. Wierzyciel będzie mógł dochodzić wyłączenia z masy, jeżeli np. wynajął rzecz upadłemu lub ją wypożyczył. Zdarza się, że niektórzy polscy przedsiębiorcy wstawiają do niemieckich sklepów swoje towary, a rozliczenie następuje dopiero po ich sprzedaży. W takiej sytuacji również należy rozważyć, czy istnieją podstawy do złożenia wniosku o wyłączenie z masy i czy nie lepszą drogą będzie odzyskanie rzeczy niż kilkuletnie oczekiwanie na wypłatę środków pieniężnych z podziału masy upadłości.
Zastrzeżenie prawa własności, również upoważnia do złożenia wniosku o wyłączenie z masy upadłości. Natomiast problem może przedstawiać podjęcie czynności prawnych przez wierzyciela, aby taki wniosek był skuteczny, w szczególności, jeżeli została uzgodniona sprzedaż na raty, a znaczna część rat została już zapłacona. Problemem może być sam syndyk, który może obstawać przy wykonaniu umowy.
Innymi słowy skuteczne wyłączenie rzeczy z masy upadłości w Niemczech może być nie tylko uzależnione od prawidłowego sformułowania wniosku o wyłączenie z masy, ale od podjęcia odpowiednich czynności prawnych poprzedzających złożenie takiego wniosku. Co więcej, najpierw należy ustalić u niemieckiego syndyka, czy przedmiot znajduje się w ogóle w posiadaniu dłużnika lub syndyka.
Od wniosku o wyłączenie z masy należy odróżnić prawo do uprzywilejowanego zaspokojenia się w postępowaniu upadłościowym z określonych przedmiotów, na których przysługuje wierzycielowi zabezpieczenie rzeczowe – Absonderung.
Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. Zawiera indywidualne przemyślenia autora na temat niemieckiego prawa upadłościowego, które wynikają z jego wieloletniego doświadczenia. W celu uniknięcia negatywnych konsekwencji prawnych w sprawach upadłościowych, w szczególności dotyczących zagadnień objętych powyższym artykułem zalecam kontakt z doświadczonym prawnikiem.
Poznań, Berlin, Szczecin, dnia 05.03.2019 r.
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
