Przewoźnik w transporcie międzynarodowym korzysta z przywileju ograniczenia odpowiedzialności za szkodę do kwoty frachtu. Zgodnie z treścią art. 23 ust. 5 Konwencji CMR w razie opóźnienia dostawy, jeżeli osoba uprawniona udowodni, że wynikła stąd dla niej szkoda, przewoźnik obowiązany jest zapłacić odszkodowanie, które nie może przewyższać kwoty przewoźnego.
W transporcie międzynarodowym często dochodzi do sytuacji, w której przewoźnik wykonuje kolejny transport na zlecenie tego samego podmiotu, a nie otrzymał jeszcze wynagrodzenia za wcześniejsze usługi. Zdarza się, że w takiej sytuacji przewoźnik wstrzymuje wykonanie transportu uzależniając dostawę od uprzedniej płatności zaległych faktur. W konsekwencji dochodzi do wykonania przewozu po terminie. Takie zachowanie może wiązać się dla przewoźnika z dotkliwy konsekwencjami finansowymi, w szczególności, jeżeli zachowanie przewoźnika doprowadzi do przestoju produkcji lub innego zdarzenia powodującego wysokie starty finansowe.
Stosownie do treści art. 29 ust. 1 Konwencji CMR przewoźnik nie ma prawa korzystać z postanowień niniejszego rozdziału, które wyłączają lub ograniczają jego odpowiedzialność albo które przenoszą na drugą stronę ciężar dowodu, jeżeli szkoda powstała wskutek złego zamiaru przewoźnika lub jego niedbalstwa, które według prawa obowiązującego w miejscu prowadzenia sprawy sądowej uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem.
W orzecznictwie niemieckim przyjmuje się, że wykonanie rzekomego prawa zatrzymania przez przewoźnika wyłącza ograniczenie odpowiedzialności przewoźnika do kwoty frachtu (tak Koller, Transportrecht, Kommentar (6. Aufl.) § 435 HGB, Rz. 8 i wskazane tam orzecznictwo). Innymi słowy przewoźnik będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę spowodowaną takim nieuprawnionym wstrzymanie wykonania transportu.
Podobnie podchodzi do tego zagadnienia orzecznictwo sądów polskich. W ocenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie (wyrok z dnia 04 grudnia 2003 r., I ACa 696/03) na gruncie prawa polskiego, o ile umowa ma charakter przewozu międzynarodowego, przewoźnikowi nie przysługuje prawo zatrzymania przesyłki w przypadku istnienia ewentualnych roszczeń przewoźnika wobec wysyłającego z tytułu wcześniejszych umów przewozu łączących strony. „…Bezprawne zatrzymanie przesyłki stanowiło zawinione opóźnienie dłużnika (i to z winy umyślnej), co z kolei powoduje zastosowanie rygorystycznych unormowań art. 29 Konwencji CMR co do zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej i wysokości odszkodowania przewoźnika (obejmującej w tym wypadku nie tylko szkodę bezpośrednią, ale wszelkie negatywne następstwa w majątku uprawnionego pozostające w adekwatnym związku przyczynowym z zachowaniem przewoźnika”.
Generalnie wykonując wiele usług transportu międzynarodowego dla tego samego zleceniodawcy należy zachować ostrożność, nawet jeżeli jest to kontrahent z którym nasze przedsiębiorstwo współpracuje od wielu lat. Zdarza się, że w trakcie wykonywania kolejnych usług, a przed dokonaniem zapłaty zleceniodawca złoży wniosek o ogłoszenie upadłości. Działania, które mogą skutkować konsekwencjami finansowymi, należy wcześniej skonsultować z prawnikiem,
W sprawach związanych ze stosowaniem Konwencji CMR zachęcamy do kontaktu z doświadczonymi prawnikami. Specyfika branży transportowej wymaga szybkiego podejmowania decyzji, a co za tym idzie doskonałej znajomości przepisów prawa. W ostatnim czasie nasza Kancelaria ponownie została zaangażowana w działalność branży transportowej.
Poznań, Szczecin, Berlin, dnia 24.06.2020 r.
Paweł Majewski, LL.M.
Radca Prawny
