Realizowanie robót budowlanych na terenie Niemiec może być połączone z dużym ryzykiem gospodarczym. Powyższe spostrzeżenie dotyczy nie tylko niewielkiego przedsiębiorstwa, które dostarcza i instaluje stolarkę okienną lub wykonuje inne prace instalacyjne na obiektach w Niemczech, ale także większych przedsiębiorstw, które wykonują bardziej skomplikowane i kompleksowe prace i ponoszą duże nakłady finansowe związane np. z utrzymaniem pracowników w Niemczech do momentu otrzymania wynagrodzenia za dany etap robót.
Częstą praktyką przy umowach o roboty budowlane w Niemczech jest zamieszczanie przez inwestora lub bezpośredniego zleceniodawcę postanowień regulujących kwestię kar umownych. Zwykle kary umowne są zastrzegane na wypadek opóźnienia w wykonaniu robót. Kancelaria zetknęła się również z postanowieniami regulującymi kary umowne na wypadek delegowania do pracy w Niemczech pracowników, w stosunku do których nie zostały dopełnione wszelkie formalności prawne związane z delegowaniem lub z karami umownymi naliczanymi w przypadku zatrudnienia pracowników na czarno. Ten drugi problem dotyczy zwykle pracowników z poza obszaru Unii Europejskiej, którzy realizują prace na terenie Niemiec na zlecenie polskich firm bez odpowiednich pozwoleń na pracę.
Na temat możliwości dochodzenia wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane w przypadku stwierdzenia tzw. pracy na czarno został poświęcony artykuł naszej Kancelarii: http://prawnik-niemcy.com.pl/aktualnosci/134-praca-na-czarno-w-niemczech-polski-podwykonawca-w-niemczech-skutki-cywilnoprawne.html
Podstawę prawną kar umownych zastrzeganych w Niemczech stanowią przepisy § 11 VOB/B oraz §§ 339 – 345 niemieckiego kodeksu cywilnego BGB. Podobnie jak ma to miejsce w Polsce o skuteczności kary umownej decyduje jej prawidłowe sformułowanie. Samo powołanie się w umowie na przepisy VOB/B nie będzie wystarczające, aby na tej podstawie skutecznie wywodzić roszczenie o zapłatę kary umownej w Niemczech.
Wysokość kar umownych w Niemczech kształtuje się różnie. Od 0,1 % wartości kontraktu za dzień zwłoki do przypadków, gdzie kara umowna wynosi więcej niż 0,5 % wartości kontraktu za dzień zwłoki. Globalna wysokość kar umownych również kształtuje się również. Od kary umownej wynoszącej łącznie 5 % wartości całego kontraktu do kar umownych wynoszących 100 % wartości całego kontraktu.
Nie każda wysokość kary umownej w budownictwie jest zgodna z niemieckim prawem. Często kary umowne są wykorzystywane jako instrument mający utrudnić lub uniemożliwić dochodzenie polskim przedsiębiorstwom wynagrodzenia w Niemczech za wykonane roboty budowlane.
W celach poglądowych warto wskazać na orzeczenie niemieckiego Sądu Najwyższego Bundesgerichtshof z 2003 roku (BGHZ 153, 311 i następne), w którym została zakreślona górna granica dla kar umownych w wysokości 5 % wartości kontraktu. W ocenie Sądu kara umowna w kontekście jej prewencyjnej funkcji musi pozostawać w odpowiednim stosunku do należnego wynagrodzenia i nie może stanowić dla uprawnionego dodatkowego źródła dochodu. Tym samym wiele kar umownych jest niezgodna z prawem, a co za tym idzie nieskuteczna.
Niestety kara umowna stanowi element istotnego oddziaływania w kontaktach ze zleceniobiorcami i wpływania na ograniczenie wysokości ostatecznego wynagrodzenia. Z tego też powodu w pierwszej kolejności należy zbadać, czy kara umowna jest w prawidłowej wysokości, a w dalszej kolejności, czy miało miejsce opóźnienie uzasadniające naliczenie kary umownej.
Sprawy budowlane w Niemczech mają charakter skomplikowany i wymagają indywidualnej analizy. Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej. Z naszego doświadczenia wynika, że w przypadkach dochodzenia roszczeń na terenie Niemiec konieczne jest często zdecydowane działanie. W sprawach związanych z niemieckim prawem budowlanym zachęcamy do kontaktu z Kancelarią.
Berlin, Poznań, dnia 03.10.2017 r.
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
