W praktyce MAJEWSKI Kancelaria Prawna poddajemy analizie prawnej różne zagadnienia z zakresu niemieckiego prawa korporacyjnego. Jednym z takich zagadnień jest ocena prawna możliwości rezygnacji ze sprawowania funkcji członka zarządu w niemieckiej spółce GmbH - Amtsniederlegung.
Często rezygnacja z funkcji członka zarządu – Geschäftsführer jest decyzją nagłą, wymuszoną wyjątkowymi okolicznościami. Rezygnacja z funkcji członka zarządu w niemieckiej spółce GmbH zwykle dotyczy osób, które pomimo zasiadania w zarządzie niemieckiej spółki nie widzą możliwości realnego oddziaływania na jej działalność przy jednoczesnym ponoszeniu szerokiej odpowiedzialności. Tytułem przykładu można wskazać presję ze strony wspólników, aby zarząd spółki GmbH nie składał wniosku o ogłoszenie upadłości – Insolvenzantrag, pomimo przesłanek do ogłoszenia upadłości. W takich sytuacjach często dochodzi do próby rezygnacji z funkcji członka zarządu, które de facto przybiera postać porzucenia sprawowanej funkcji. Tego rodzaju zachowanie nie tylko nie zwalnia z odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, ale może pociągać za sobą dodatkową odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki – Schadensersatz.
Oprócz braku możliwości rzeczywistego oddziaływania na działalność spółki można wskazać wiele innych przyczyn rezygnacji z funkcji członka zarządu np. brak otrzymywania wynagrodzenia, chęć wystąpienia ze spółki, próba ograniczenia lub uniknięcia odpowiedzialności.
Członek zarządu niemieckiej spółki z ograniczoną odpowiedzialności Gesellschaft mit beschränkter Haftung co do zasady może w każdym czasie zrezygnować ze sprawowanego przez siebie urzędu – Amtsniederlegung. W takim przypadku rezygnacja z funkcji członka zarządu odbywa się poprzez złożenie jednostronnego oświadczenia woli wobec spółki. Rezygnacja jest skuteczna z chwilą doręczenia powyższego oświadczenia organowi spółki, który powołał członka zarządu. Zgodnie z orzecznictwem niemieckiego Federalnego Trybunału Sprawiedliwości – Bundesgerichtshof - BGH (odpowiednika polskiego Sądu Najwyższego), w przypadku braku odmiennego uregulowania w umowie spółki lub kontrakcie menadżerskim wystarczające jest złożenie oświadczenia o rezygnacji przynajmniej jednemu członkowi organu, który powołuje zarządu (tak np. BGH z 17.9.2001, ZIP 2001, S. 2227 f.).
Generalnie rezygnacja z funkcji członku zarządu, w rozumieniu złożenia urzędu, nie wymaga zachowania terminu lub podania ważnej przyczyny. Przyjmuje się, że rezygnacja pociąga za sobą natychmiastowe wypowiedzenie umowy z członkiem zarządu - Anstellungsvertrag. Zachowanie terminu wypowiedzenia, wskazania ważnej przyczyny lub spełnienie innych wymogów może wynikać z umowy zawartej przez spółkę z członkiem zarządu. Naruszenie tej umowy może pociągać za sobą odpowiedzialność odszkodowawczą.
Z doświadczenia MAJEWSKI Kancelaria Prawna wynika, że rezygnacja z funkcji członka zarządu może wiązać się różnymi problemami natury praktycznej. Pomimo korzystnego orzecznictwa BGH, zgodnie z którym wystarczające jest złożenie oświadczenia o rezygnacji z funkcji członka zarządu, np. jednemu ze wspólników, to w praktyce może się okazać nie lada wyzwaniem skuteczne doręczenia takiego oświadczenia. Nie będzie bowiem wystarczające doręczenie tego oświadczenia innemu członkowi zarządu. Kancelaria zetknęła się również z sytuacjami zakwestionowania złożenia z urzędu przez niemiecki sąd rejestrowy - Registergericht. Dotyczyło to sytuacji rezygnacji z funkcji członka zarządu przez jedynego członka zarządu. Za nieważną może zostać uznana również rezygnacja z funkcji członka zarządu, która następuje w niewłaściwym momencie lub która stanowi naruszenie prawa.
Z uwagi na przedstawioną powyżej problematykę, przy wyrażaniu zgody na sprawowanie funkcji członka zarządu niemieckiej spółki GmbH, w szczególności jeżeli nie jest się jej wspólnikiem, warto zatroszczyć się o odpowiednie zapisy, które zagwarantują możliwie szybkie opuszczenie tego organu spółki. Z kolei spółka GmbH powinna się zabezpieczyć przed możliwością rezygnacji z funkcji członka zarządu bez zachowania terminu wypowiedzenia, a w szczególności przed ryzykiem pozbawienia zarządu.
Poznań, Berlin, Szczecin, dnia 27.01.2020 r.
Paweł Majewski, LL.M. (Universität Potsdam)
Radca Prawny / Polnischer Anwalt (Mitglied der Rechtsanwaltskammer Berlin)
