Taka jest konkluzja najnowszego rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w sprawie, którą prowadziła nasza Kancelaria. Kancelaria zajmowała się sprawą upadłościową o charakterze transgranicznym. Sprawa dotyczyła klienta mającego stałe miejsce zamieszkania w Polsce, którego znaczna część długów związana była z jego wcześniejszą działalnością gospodarczą na terenie Niemiec. Sąd upadłościowy nie dostrzegł konieczności w oparciu o obowiązujące przepisy prawa upadłościowego do wskazania w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości podstawy jurysdykcji sądów polskich. Na skutek zażalenia Kancelarii Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania wskazując, że podziela stanowisko wyrażone w literaturze (R. Adamus w Komentarzu do art. 4915 ust. 1 Prawa upadłościowego, Legalis), a co za tym idzie również naszej Kancelarii zgodnie z którym orzeczenie o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej dłużnika powinno zawierać wskazanie podstawy jurysdykcji sądów polskich.
Z punktu widzenia praktyki jest to bardzo ważne orzeczenie. Rozstrzygnięcie o jurysdykcji sądów polskich w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej ma kluczowe znaczenie i może rzutować na skuteczność postępowania upadłościowego wobec zagranicznych wierzycieli upadłego. Ewentualna wadliwość (niepełność) postanowienia o ogłoszeniu upadłości może stanowić w przyszłości dodatkową podstawę do wysuwania roszczeń wobec upadłego w stosunku do wierzytelności objętych postępowaniem upadłościowym przez zagranicznych wierzycieli oraz do kwestionowania przez nich prawidłowości i ważności całego postępowania upadłościowego. W takim przypadku cel postępowania upadłościowego nie zostanie zrealizowany.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że w sprawach upadłościowych o charakterze transgranicznym, a taką sprawą będzie upadłość dłużnika mającego stałe miejsce zamieszkania w Polsce, który znaczną część długów posiada w innym państwie UE, bezpośrednie zastosowanie znajdzie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz. U. UE. L. z 2015 r. Nr 141, str. 19 z późn. zm.).
Zgodnie z art. 288 TFUE (Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej) rozporządzenie wydane przez instytucje Unii Europejskiej, a taką instytucją jest Parlament Europejski i Rada wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.
Podstawa prawna do wskazania w treści postanowienia o ogłoszeniu upadłości osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej podstawy krajowej jurysdykcji sądu wynika z art. 4 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848. Według art. 4 ust. 1 Rozporządzenia 2015/848 sąd, do którego wpłynął wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego, zawsze ustala z urzędu, czy posiada jurysdykcję zgodnie z art. 3 rozporządzenia 2015/848. W orzeczeniu o wszczęciu postępowania upadłościowego określa się podstawy jurysdykcji sądu, a w szczególności czy wynika ona z art. 3 ust. 1, czy ust. 2 rozporządzenia 2015/848.
Problem w polskim prawie upadłościowym wynika z relacji art. 4915 ust. 1 pkt 1 – 7 do art. 51 ust. 2a Prawa upadłościowego. Zgodnie z art. 51 ust. 2a Prawa upadłościowego w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości wskazuje się podstawę jurysdykcji sądów polskich. Jeżeli zastosowanie ma rozporządzenie 2015/848, w postanowieniu określa się również, czy postępowanie ma charakter główny czy uboczny. Natomiast z art. 4915 ust. 1 pkt 1 – 7 Prawa upadłościowego nie wynika, aby obligatoryjnym elementem rozstrzygnięcia o ogłoszeniu upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej było wskazanie podstawy jurysdykcji sądów polskich.
Pomimo braku w art. 4915 ust. 1 pkt 1 – 7 Prawa upadłościowego analogicznego przepisu, jak art. 51 ust. 2a, zasada pierwszeństwa powszechnie obowiązującego prawa europejskiego nad prawem krajowym, wymaga aby zgodnie z nim były tworzone, a jeżeli nie są tak tworzone, to chociaż aby były tak interpretowane, polskie ustawy, a co za tym idzie, w przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej elementem rozstrzygnięcia powinno być wskazanie podstaw jurysdykcji sądów polskich.
Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. W sprawach dotyczących upadłości dłużnika mającego miejsce zamieszkania w Polsce, a który ma długi w Niemczech lub w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej należy zasięgnąć porady prawnej wyspecjalizowanej Kancelarii.
Poznań, Szczecin, Berlin, dnia 15.04.2021 r.
Paweł Majewski, LL.M.
Radca Prawny
