Każdy kto miał styczność z postępowaniem upadłościowym wie, że dochodzenie należności wobec dłużnika w postępowaniu upadłościowym odbywa się poprzez zgłoszenie wierzytelności. Zgłoszenie wierzytelności pełni podobną rolę jak pozew w postępowaniu sądowym. Takie rozwiązanie usprawnia nie tylko dochodzenie należności wobec upadłego dłużnika, ale umożliwia wierzycielom uniknięcie ponoszenia kosztów postępowania sądowego wobec dłużnika, który jest niewypłacalny. Zgłoszenie wierzytelności dokonane w terminie jest bowiem bezpłatne dla wierzyciela.
▪ Zawiadomienie wierzycieli o toczącym się postępowaniu upadłościowym
Wierzyciel zwykle dowiaduje się o toczącym się postępowaniu upadłościowym i możliwości zgłaszania wierzytelności z zawiadomienia o upadłości otrzymanego od syndyka. Zgodnie z art. 176 ust. 1 PrUp syndyk zawiadamia o upadłości tych wierzycieli, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego, a także komornika ogólnej właściwości upadłego. Z powyższego przepisu wynika, że zawiadamiani są ci wierzyciele, którzy są znani syndykowi. Zdarza się, że wierzyciele nie otrzymują od syndyka zawiadomienia o upadłości i nie wiedzą o toczącym się postępowaniu upadłościowym oraz o możliwości zgłaszania wierzytelności. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele. Ogłoszenie upadłości może być np. skutkiem wniosku wierzyciela, wówczas ustalenie wszystkich wierzycieli może zająć syndykowi wiele czasu. Podobnie sytuacja wygląda w niemieckim postępowaniu upadłościowym. Zdarza się, że poszczególni wierzyciele dowiadują się często o toczącym postępowaniu upadłościowym od innych wierzycieli, którzy realizowali wspólnie umowę na rzecz danego dłużnika lub ze strony www.insolvenzbekanntmachungen.de
▪ Koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie
W przeciwieństwie do niemieckiego prawa upadłościowego koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie jest znaczny. Stosownie do treści art. 235 ust. 1 PrUp wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy, w wysokości stanowiącej równowartość 15 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, chyba że zgłoszenie wierzytelności po upływie termin jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie. Na dzień sporządzenia niniejszego artykułu koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie wynosi 772,21 złotych. Dla porównania w ostatnim czasie klient Kancelarii uiścił zaledwie 20 EURO za zgłoszenie wierzytelności po terminie w niemieckim postępowaniu sądowym.
▪ Termin zgłoszenia wierzytelności
Wskazać należy, że termin do zgłaszania wierzytelności zgodnie z treścią art. 51 ust. 1 Pkt. 4 PrUp określony jest w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości i wynosi 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze. Przy czym przez Rejestr należy obecnie rozumieć Monitor Sądowy i Gospodarczy.
W przypadku problemów z płatnościami i brakiem kontaktu z dłużnikiem należy sprawdzać na bieżąco ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, aby ustalić, czy wobec dłużnika nie toczy się przypadkiem postępowanie upadłościowe i nie biegnie już termin do zgłaszania wierzytelności. Ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym pełnią podobną rolę jak ogłoszenia w Niemczech na urzędowej stronie www.insolvenzbekanntmachungen.de
▪ Wymogi zgłoszenia wierzytelności
W myśl art. 236 ust. 1 PrUp wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić syndykowi swoją wierzytelność.
Zgłoszenia wierzytelności powinno odpowiadać wymogom wskazanym w art. 239 i art. 240 PrUp oraz spełniać wymogi pisma procesowego.
Zgłoszenia wierzytelności dokonuje się na piśmie w dwóch egzemplarzach. W zgłoszeniu wierzytelności wierzyciel wskazuje dowody uzasadniające zgłoszenie.
Zgodnie z art. 240 PrUp w zgłoszeniu wierzytelności należy podać:
1) imię i nazwisko albo nazwę wierzyciela i odpowiednio jego miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku - inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
2) określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej;
3) dowody stwierdzające istnienie wierzytelności; jeżeli wierzytelność została uznana w spisie wierzytelności sporządzonym w postępowaniu restrukturyzacyjnym, wystarczające jest powołanie się na tę okoliczność;
4) kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona;
5) zabezpieczenia związane z wierzytelnością;
6) w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu;
7) stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne lub przed sądem polubownym;
8) jeżeli wierzyciel jest wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki będącej upadłym - ilość posiadanych udziałów albo akcji oraz ich rodzaj;
9) numer rachunku bankowego wierzyciela, jeżeli wierzyciel posiada taki rachunek.
▪ Braki w zgłoszeniu wierzytelności
Jeżeli zgłoszenie wierzytelności nie odpowiada warunkom formalnym pisma procesowego lub wymaganiom określonym w art. 239 i art. 240 PrUp lub wierzyciel w terminie wyznaczonym przez syndyka nie wpłacił zryczałtowanych kosztów, o których mowa w art. 235 ust. 1, stosuje się odpowiednio przepis art. 130 Kodeksu postępowania cywilnego. W terminie tygodniowym wierzyciel pod rygorem zwrócenia pisma ma możliwość do jego poprawienia, uzupełnienia lub opłacania. Powyższe nie dotyczy jednak sytuacji, gdy zgłoszenie jest dokonywane przez pełnomocnika zawodowego, wówczas zgłoszenie nie odpowiadające wymogom art. 239 i art. 240 PrUp lub zawierające inne braki uniemożliwiające nadanie zgłoszeniu biegu podlega zwrotowi bez wzywania do jego uzupełnienia.
Zarządzenie syndyka o zwrocie zgłoszenia jest zaskarżalne. W myśl art. 242a ust. 3 PrUp skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma procesowego oraz określać zwrócone zgłoszenie wierzytelności. Skargę wnosi się w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia syndyka o zwrocie zgłoszenia wierzytelności wraz z uzasadnieniem (art. 242a ust. 4 PrUp).
▪ Sprawdzenie wierzytelności przez syndyka
Syndyk sprawdza, czy zgłoszona wierzytelność znajduje potwierdzenie w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, oraz wzywa upadłego do złożenia w zakreślonym terminie oświadczenia, czy wierzytelność uznaje (art. 243 ust. 1 PrUp).
W przypadku gdy zgłoszona wierzytelność nie znajduje potwierdzenia w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, syndyk wzywa wierzyciela do złożenia w terminie tygodnia dokumentów wskazanych w zgłoszeniu wierzytelności pod rygorem odmowy uznania wierzytelności. Termin ten nie podlega przedłużeniu ani przywróceniu. Syndyk może jednak uwzględnić dokumenty złożone po upływie terminu, jeżeli nie spowoduje to opóźnienia w przekazaniu listy sędziemu-komisarzowi (art. 243 ust. 2 PrUp).
▪ Sprzeciw co do odmowy uznania wierzytelności
Syndyk składa sporządzoną listę wierzytelności sędziemu-komisarzowi. O dacie złożenia listy wierzytelności obwieszcza się (art. 255 ust. 2 PrUp). Obwieszczenie następuje w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Według art. 256 ust. 1 PrUp w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia, o którym mowa w art. 255 ust. 2, wierzyciel może złożyć do sędziego-komisarza sprzeciw co do:
1) uznania wierzytelności - w przypadku wierzyciela umieszczonego na liście wierzytelności;
2) odmowy uznania wierzytelności - w przypadku wierzyciela, któremu odmówiono uznania zgłoszonej wierzytelności.
W myśl art. 257 ust. 1 PrUp sprzeciw powinien odpowiadać wymogom formalnym pisma procesowego, a ponadto wskazywać zaskarżoną wierzytelność oraz zawierać wniosek co do uznania albo odmowy uznania wierzytelności wraz z uzasadnieniem i wskazaniem dowodów na jego poparcie.
Powyższe rozwiązanie nakłada na wierzyciela kolejny obowiązek polegający na śledzeniu ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Dla porównania rozwiązanie przyjęte w niemieckim prawie upadłościowym jest dużo bardziej przyjazne dla wierzycieli. Jedynie wierzyciele, których wierzytelności nie zostały uznane w postępowaniu upadłościowym są zawiadamiani o wyniku sprawdzenia wierzytelności przez syndyka. Samo zawiadomienie otwiera im natomiast drogę do tzw. postępowania polubownego, w którym mają możliwość naprowadzenia uzupełniających dowodów. Dopiero ostateczne zakwestionowanie wierzytelności przez syndyka skutkuje koniecznością rozważenia złożenie przeciwko syndykowi powództwa o ustalenie.
▪ Podsumowanie
W niniejszym artykule została zasygnalizowana problematyka zgłaszania wierzytelności w postępowaniu upadłościowym na gruncie polskiego prawa upadłościowego. Przytoczone zagadnienia i przepisy nie mają charakteru wyczerpującego, ani tym bardziej nie stanowią porady prawnej.
W paru miejscach nawiązaliśmy do niemieckiego prawa upadłościowego, w którym również specjalizuje się nasza Kancelaria. Analiza przepisów dotyczących zgłoszenia wierzytelności prowadzi do wniosku, że czynność ta powinna zostać powierzona już od samego początku profesjonalnemu pełnomocnikowi. Przy tym tego rodzaju sprawami powinni się zajmować adwokaci i radcowie prawni, którzy rozumieją specyfikę prawa upadłościowego i mają odpowiednie doświadczenie. Prawo upadłościowe przewiduje stosunkowo krótkie terminy dla wierzycieli na podejmowanie określonych działań oraz stawia przed nimi wiele wymagań formalnych. Niedostosowanie się do tych wymagań może powodować, że na późniejszym etapie nie będzie można już naprawić pewnych pierwotnych uchybień.
Z kolei w przypadku wierzycieli mających siedzibę za granicą należy zwrócić uwagę na nieproporcjonalnie krótkie terminy na dokonywanie czynności w postępowaniu upadłościowym. Jeżeli wierzyciel samodzielnie zgłosi wierzytelność, które to zgłoszenie następnie okaże się dotknięte brakami, może się okazać, że niezwykle trudno będzie mu w krótkim czasie znaleźć pełnomocnika władającego jego ojczystym językiem, mającego odpowiednie doświadczenie, a także prawidłowo go umocować do działania w sprawie.
Poznań, Szczecin, dnia 23.11.2020
Paweł Majewski, LL.M.
Radca Prawny
