Z dużym entuzjazmem Kancelaria przyjęła wyrok Sąd Najwyższego z dnia 29 września 2020 r., sygn. akt: V KK 633/19, LEX nr 3059920, w sprawie karnej dotyczący uniemożliwiania wspólnikowi dostępu do dokumentów spółki. Prawnicy, którzy w swojej pracy zawodowej zajmują się praktycznym stosowaniem prawa spółek, a w szczególności rozwiązywaniem konfliktów pomiędzy wspólnikami, mają świadomość jak wygląda egzekwowanie uprawnień wspólnika w spółce. Szczególnym problemem przed jakim stają adwokaci lub radcowie prawni jest brak należytego zabezpieczenia przez wspólnika jego interesów w umowie spółki i związana z tym konieczność formułowania roszczeń w oparciu o przepisy ustawowe.

Niniejszy artykuł porusza zagadnienia prawne związane z najpowszechniejszym typem spółki, a mianowicie ze spółką z o.o.

▪ Zabezpieczenie interesów wspólnika w umowie spółki

Zwykle ostatnim momentem, w którym wspólnik może zabezpieczyć swoje interesy jest etap negocjowania warunków umowy spółki. Wspólnicy na tym etapie są ogarnięci entuzjazmem do nowego wspólnego biznesu. Wychodzą z założenia, że negocjowanie warunków umowy spółki może zostać poczytane przez pozostałych wspólników za brak zaufania i od samego początku prowadzić do konfliktów. Wszyscy wspólnicy w celu optymalizacji kosztów zwykle korzystają z pomocy jednego prawnika, który opracowuje wspólny projekt umowy spółki, co nie jest rozsądnym rozwiązaniem. Po zawarciu umowy spółki, która wymaga w przypadku spółki z o.o. zachowania formy aktu notarialnego (art. 157 § 2 KSH) trudno jest renegocjować jej warunki i dokonywać zmian. Nie tylko ze względu na koszty, konieczność zgłoszenia zmian do KRS, ale również ze względów praktycznych. Niektórzy wspólnicy mogą na co dzień przebywać za granicą.

▪ Geneza konfliktów pomiędzy wspólnikami

Pierwsze konflikty pomiędzy wspólnikami pojawiają się zwykle, gdy spółka nie generuje spodziewanego dochodu i przynosi stratę lub przeciwnie osiąga wysokie zyski. W pierwszym przypadku wspólnicy obarczają się nawzajem winą za niepowodzenia. W drugim przypadku wspólnicy, którzy przyczynili się do osiągnięcia wysokich zysków, starają się wykluczyć wspólnika, który w ich ocenie w sposób niewystarczający angażował się w rozwój spółki, od uczestnictwa w tych zyskach. Powody konfliktów pomiędzy wspólnikami mogą być oczywiście różne. Przeglądu ciekawych przykładów konfliktów pomiędzy wspólnikami dostarcza orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach dotyczących wyłączenia wspólnika.

Niepowodzenie biznesu może wynikać z przyczyn ekonomicznych. Natomiast jeżeli do niepowodzenia biznesu doprowadziły działania pozostałych wspólników, którzy wytransferowali pieniądze ze spółki np. poprzez zawyżone kontrakty, wynagrodzenia, wówczas w grę może wchodzić odpowiedzialność odszkodowawcza i karna.

Inną płaszczyznę konfliktu otwiera sytuacja osiągania przez spółkę wysokich zysków. Sytuacja będzie jeszcze bardziej skomplikowana jeżeli wspólnik jest udziałowcem w holdingu spółek. Pierwszym problemem na jaki może napotkać wspólnik jest dostęp do rzetelnych informacji o działalności spółki lub spółek. Bez dostępu do rzetelnych informacji trudno jest ustalić jakie roszczenia przysługują wspólnikowi, a co za tym idzie, jakie powinien podjąć działania.

Każdy kto miał styczność z postępowaniem upadłościowym wie, że dochodzenie należności wobec dłużnika w postępowaniu upadłościowym odbywa się poprzez zgłoszenie wierzytelności. Zgłoszenie wierzytelności pełni podobną rolę jak pozew w postępowaniu sądowym. Takie rozwiązanie usprawnia nie tylko dochodzenie należności wobec upadłego dłużnika, ale umożliwia wierzycielom uniknięcie ponoszenia kosztów postępowania sądowego wobec dłużnika, który jest niewypłacalny. Zgłoszenie wierzytelności dokonane w terminie jest bowiem bezpłatne dla wierzyciela.

▪ Zawiadomienie wierzycieli o toczącym się postępowaniu upadłościowym

Wierzyciel zwykle dowiaduje się o toczącym się postępowaniu upadłościowym i możliwości zgłaszania wierzytelności z zawiadomienia o upadłości otrzymanego od syndyka. Zgodnie z art. 176 ust. 1 PrUp syndyk zawiadamia o upadłości tych wierzycieli, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego, a także komornika ogólnej właściwości upadłego. Z powyższego przepisu wynika, że zawiadamiani są ci wierzyciele, którzy są znani syndykowi. Zdarza się, że wierzyciele nie otrzymują od syndyka zawiadomienia o upadłości i nie wiedzą o toczącym się postępowaniu upadłościowym oraz o możliwości zgłaszania wierzytelności. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele. Ogłoszenie upadłości może być np. skutkiem wniosku wierzyciela, wówczas ustalenie wszystkich wierzycieli może zająć syndykowi wiele czasu. Podobnie sytuacja wygląda w niemieckim postępowaniu upadłościowym. Zdarza się, że poszczególni wierzyciele dowiadują się często o toczącym postępowaniu upadłościowym od innych wierzycieli, którzy realizowali wspólnie umowę na rzecz danego dłużnika lub ze strony www.insolvenzbekanntmachungen.de

▪ Koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie

W przeciwieństwie do niemieckiego prawa upadłościowego koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie jest znaczny. Stosownie do treści art. 235 ust. 1 PrUp wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy, w wysokości stanowiącej równowartość 15 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, chyba że zgłoszenie wierzytelności po upływie termin jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie. Na dzień sporządzenia niniejszego artykułu koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie wynosi 772,21 złotych. Dla porównania w ostatnim czasie klient Kancelarii uiścił zaledwie 20 EURO za zgłoszenie wierzytelności po terminie w niemieckim postępowaniu sądowym.