Realizowanie robót budowlanych na terenie Niemiec może być połączone z dużym ryzykiem gospodarczym. Powyższe spostrzeżenie dotyczy nie tylko niewielkiego przedsiębiorstwa, które dostarcza i instaluje stolarkę okienną lub wykonuje inne prace instalacyjne na obiektach w Niemczech, ale także większych przedsiębiorstw, które wykonują bardziej skomplikowane i kompleksowe prace i ponoszą duże nakłady finansowe związane np. z utrzymaniem pracowników w Niemczech do momentu otrzymania wynagrodzenia za dany etap robót.

Częstą praktyką przy umowach o roboty budowlane w Niemczech jest zamieszczanie przez inwestora lub bezpośredniego zleceniodawcę postanowień regulujących kwestię kar umownych. Zwykle kary umowne są zastrzegane na wypadek opóźnienia w wykonaniu robót. Kancelaria zetknęła się również z postanowieniami regulującymi kary umowne na wypadek delegowania do pracy w Niemczech pracowników, w stosunku do których nie zostały dopełnione wszelkie formalności prawne związane z delegowaniem lub z karami umownymi naliczanymi w przypadku zatrudnienia pracowników na czarno. Ten drugi problem dotyczy zwykle pracowników z poza obszaru Unii Europejskiej, którzy realizują prace na terenie Niemiec na zlecenie polskich firm bez odpowiednich pozwoleń na pracę.

Niemiecki parlament – Bundestag - w dniu 9 marca 2017 r. znowelizował przepisy niemieckiego prawa budowlanego. Zaznaczyć należy, że nowelizacja dotyczy przepisów umowy o roboty budowlane oraz umowy o dzieło zawartych w niemieckim kodeksie cywilnym – BGB. Komentatorzy zwracają uwagę, że jest to najgłębsza reforma przepisów umowy o roboty budowlanej oraz umowy o dzieło od 120 lat. Wskazuję się, że potrzeba reformy wynikała z intensywnych zmian jakie zaszły w ostatnich latach w technologii budowlanej w Niemczech. Dotychczasowe przepisy umowy o roboty budowlane i umowy o dzieło w niewystarczającym stopniu odpowiadały potrzebom współczesnej gospodarki. Niemiecki ustawodawca chciał zabezpieczyć również interesy konsumentów, którzy w budowę domu często inwestują oszczędności swojego życia. Nowelizacja wchodzi w życie 01 stycznia 2018 r.

Z perspektywy polskiego wykonawcy robót w Niemczech znaczenie mogą mieć zmiany dotyczące odbioru oraz wypowiedzenia umowy z ważnej przyczyny.

W przypadku odbioru robót / dzieła zmiany przepisów dotyczą tzw. odbioru fikcyjnego, w sytuacji, gdy zamawiający nie odbiera dzieła pomimo upływu wyznaczonego terminu i gdy jest do tego zobowiązany, wówczas prawo niemieckie w § 640 BGB ust. 1 zd. 3 przyjmowało fikcję prawną dokonania odbioru. Dotychczas zwracano uwagę, że powyższa regulacja ma niewielkie znaczenie praktycznie jeżeli dzieło / roboty są obarczone wadami. Od 01 stycznia 2018 r. będzie można zastosować fikcję odbioru dzieła / roboty nawet, jeżeli pomimo wykonania dzieła / robót pewne wady będą jednak występować. Zamawiający będzie mógł się uchylić od skutków fikcji prawnej odbioru, jeżeli w terminie wyznaczonym na odbiór odmówi dokonania odbioru z powołaniem się na wady.

Doświadczenie naszej Kancelarii w Niemczech pokazuje, że przeprowadzenie skutecznej egzekucji w Niemczech - Effektive Zwangsvollstreckung in Deutschland – jest uzależnione w znacznym stopniu od zaangażowania samego wierzyciela. Przedstawia się to często następująco, że polska firma, która wykonywała usługi na rzecz niemieckiego partnera w Niemczech nie posiada żadnych dokumentów lub są to jedynie szczątkowe dokumenty, zwykle w postaci rachunków, a większość uzgodnień pomiędzy stronami była dokonywana ustnie. W takiej sytuacji nie tylko jest ciężko dochodzić przed niemieckim sądem samej należności, ale kolejnym problemem może być przeprowadzenie skutecznej egzekucji.

Zauważyć należy, że etap negocjowania umowy lub jej wykonywania jest w zasadzie ostatnim momentem, w którym można zdobyć od dłużnika informacje, które mogą okazać się bardzo pomocne, aby przeprowadzić skuteczną i szybką egzekucję na terenie Niemiec. Od momentu zaprzestania regulowania należności przez dłużnika zdobycie jakichkolwiek informacji od samego dłużnika jest w praktyce niemożliwe.

Dla przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego w Niemczech znaczenie mogą mieć następujące informacje dotyczące dłużnika: data urodzenia, miejsce zamieszkania, miejsce zameldowania, miejsce pobytu, dane dotyczące dodatkowych źródeł dochodu (udział w innych firmach), dane i adres głównego zleceniodawcy dłużnika (jeżeli nasza firma jest podwykonawcą dłużnika, który sam jest podwykonawcą), dane i adresy klientów dłużnika, numery rachunków bankowych, także prywatnych, stosunki własnościowe dłużnika.

Otworzenie się niemieckiego rynku pracy dla Polaków nie sprawiło, że temat tzw. pracy na czarno w Niemczech uległ zmarginalizowaniu. Z praktyki naszej polskiej kancelarii w Niemczech wynika, że jest to założenie nieprawidłowe. Spotykamy się bowiem z trudnymi sytuacjami dotyczącymi polskich przedsiębiorstw - SCHWARZARBEIT RECHTSFOLGEN FÜR UNTERNEHMEN – działającymi w Niemczech, którzy muszą się zmierzyć ze skutkami prawnymi wynikającymi z niemieckiej ustawy o zwalczaniu pracy na czarno oraz nielegalnego zatrudnienia Gesetz zur Bekämpfung der Schwarzarbeit und illegalen Beschäftigung - SchwarzArbG.

Praca na czarno w powszechnym rozumieniu kojarzy się przede wszystkim z zatrudnianiem pracowników bez umowy, a także bez odprowadzania należnych składek na ubezpieczenie społeczne. Jest to jedynie jeden z przypadków pracy na czarno. Oprócz zatrudniania na czarno pracą na czarno w rozumieniu ustawy Schwarzarbeitsbekämpfungsgesetz - SchwarzArbG jest m.in. niepłacenie podatków od wynagrodzenia za świadczone usługi, niezgłaszanie przez beneficjentów świadczeń socjalnych faktu uzyskania przychodu za pracę, niedopełnienie obowiązku meldunkowego we właściwym rejestrze przedsiębiorstw, niezgłoszenie działalności do właściwego cechu rzemieślniczego. Dokładne ustalenie, czy zachodzi sytuacja pracy na czarno wymaga jednak analizy § 1 ust. 2 ustawy SchwarzArbG.