Każdy kto miał styczność z postępowaniem upadłościowym wie, że dochodzenie należności wobec dłużnika w postępowaniu upadłościowym odbywa się poprzez zgłoszenie wierzytelności. Zgłoszenie wierzytelności pełni podobną rolę jak pozew w postępowaniu sądowym. Takie rozwiązanie usprawnia nie tylko dochodzenie należności wobec upadłego dłużnika, ale umożliwia wierzycielom uniknięcie ponoszenia kosztów postępowania sądowego wobec dłużnika, który jest niewypłacalny. Zgłoszenie wierzytelności dokonane w terminie jest bowiem bezpłatne dla wierzyciela.

Zawiadomienie wierzycieli o toczącym się postępowaniu upadłościowym

Wierzyciel zwykle dowiaduje się o toczącym się postępowaniu upadłościowym i możliwości zgłaszania wierzytelności z zawiadomienia o upadłości otrzymanego od syndyka. Zgodnie z art. 176 ust. 1 PrUp syndyk zawiadamia o upadłości tych wierzycieli, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego, a także komornika ogólnej właściwości upadłego. Z powyższego przepisu wynika, że zawiadamiani są ci wierzyciele, którzy są znani syndykowi. Zdarza się, że wierzyciele nie otrzymują od syndyka zawiadomienia o upadłości i nie wiedzą o toczącym się postępowaniu upadłościowym oraz o możliwości zgłaszania wierzytelności. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele. Ogłoszenie upadłości może być np. skutkiem wniosku wierzyciela, wówczas ustalenie wszystkich wierzycieli może zająć syndykowi wiele czasu. Podobnie sytuacja wygląda w niemieckim postępowaniu upadłościowym. Zdarza się, że poszczególni wierzyciele dowiadują się często o toczącym postępowaniu upadłościowym od innych wierzycieli, którzy realizowali wspólnie umowę na rzecz danego dłużnika lub ze strony www.insolvenzbekanntmachungen.de

Koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie

W przeciwieństwie do niemieckiego prawa upadłościowego koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie jest znaczny. Stosownie do treści art. 235 ust. 1 PrUp wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy, w wysokości stanowiącej równowartość 15 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, chyba że zgłoszenie wierzytelności po upływie termin jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie. Na dzień sporządzenia niniejszego artykułu koszt zgłoszenia wierzytelności po terminie wynosi 772,21 złotych. Dla porównania w ostatnim czasie klient Kancelarii uiścił zaledwie 20 EURO za zgłoszenie wierzytelności po terminie w niemieckim postępowaniu sądowym.

Prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie obowiązujących przepisów prawa możliwe jest w wielu formach prawnych. Do najpopularniejszych z nich należą:

  • indywidualna działalność gospodarcza
  • spółka cywilna
  • handlowe spółki osobowe, tj.:
    • Spółka jawna
    • Spółka partnerska
    • Spółka komandytowa
    • Spółka komandytowo - akcyjna
  • handlowe spółki kapitałowe, tj.:
    • Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
    • Spółka akcyjna

W niniejszym artykule poruszone zostanie zagadnienie wyprowadzania pieniędzy ze spółek handlowych osobowych i kapitałowych przez wspólników i inne osoby uprawnione do jej reprezentacji, tj. członków zarządu niebędących wspólnikami.

Pieniądze spółki czy wspólników?

Często zdarza się, szczególnie przy spółkach osobowych, ale nie tylko, że w świadomości przedsiębiorców (wspólników) zaciera się granica pomiędzy tym, co jest ich prywatnym majątkiem, a tym, co jest majątkiem spółki. Należy bowiem mieć świadomość, że z momentem zawiązania spółki, staje się ona osobnym bytem prawnym, który posiada pewien określony majątek. Z chwilą wniesienia wkładów (objęcia udziałów czy akcji) przez wspólników, są one już własnością samej spółki. Wspólnicy natomiast co do zasady posiadają wobec spółki pewne korporacyjne roszczenia finansowe, np. o podział zysku czy wypłatę dywidendy.

W przypadku członków zarządu sytuacja jest nieco odmienna. Mogą oni posiadać roszczenia wobec spółki np. o wypłatę wynagrodzenia. Pobranie pieniędzy ze spółki tytułem wynagrodzenia będzie uzasadnione.

W każdym jednak przypadku kiedy wspólnicy lub członkowie zarządu pobierają pieniądze z konta czy z kasy spółki bez jakiejkolwiek podstawy prawnej, może dojść do popełnienia przestępstwo.

Czyli w jakim kraju należy prowadzić postępowania spadkowe po zmarłym?

▪ Wprowadzenie

Na gruncie prawa europejskiego kwestie związane z jurysdykcją sądów w sprawach spadkowych reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (dalej: Rozporządzenie). Zgodnie z art. 4 tego Rozporządzenia zasadą jest, że Sądy państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, mają jurysdykcję do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku. Zmarły może zmienić tą zasadę w ten sposób, że wybierze prawo właściwe dla swoich spraw spadkowych (np. w testamencie). W innym przypadku, jeżeli prawa nie wybrano (czyli nie zawarto tzw. umowy prorogacyjnej), a zmarły nie miał ostatniego miejsca pobytu w żadnym kraju członkowskim UE, w grę wchodzi tzw. jurysdykcja dodatkowa, o której mowa w art. 10 Rozporządzenia. Stanowi ona, że właściwym do rozstrzygania wszystkich spraw spadkowym po zmarłym mogą być także sądy kraju:

- którego zmarły był obywatelem,

- w którym zmarły miał miejsce pobytu w okresie do 5 lat przed śmiercią,

- w którym znajdują się składniki majątku zmarłego.

▪ Ostatnie miejsce pobytu zmarłego

Najważniejsze jednak zgodnie z cytowanym Rozporządzeniem unijnym jest, aby właściwie ocenić ostatnie miejsce pobytu zmarłego. Wbrew pozorom nie jest to oczywiste. Co do zasady miejsce pobytu utożsamiane jest z tzw. centrum egzystencji. Aby go ustalić konieczne jest przeprowadzenie analizy ostatnich lat przed śmiercią zmarłego: gdzie przebywał i w jakim celu. Nawet wówczas jednak może okazać się, że definitywne wskazanie jednego miejsca pobytu będzie trudne, np. w przypadku celebrytów lub takich osób starszych, które jedną część roku (zimniejszą) spędzają w cieplejszym kraju, a drugą (cieplejszą) - w kraju macierzystym (niem. Mallorca-Rentner). W odniesieniu do takich osób okolicznościami, które mogą decydować, gdzie zlokalizować ich miejsce zwykłego pobytu, staje się obywatelstwo danego państwa lub położenie wszystkich lub głównej części składników ich majątku w danym państwie, o ile spędzają one tam (także) jakąś (znaczącą) część czasu (K. Weitz, 2.2. Jurysdykcja ogólna i jurysdykcja dodatkowa [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015).

Wyżej opisane Rozporządzenie znajduje zastosowanie wobec dziedziczenia po osobach, które zmarły od dnia 17 sierpnia 2015 r.

Na mocy ustawy z dnia z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 971 z późn. zm.), która wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającą rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylającą dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE (Dz. Urz. UE L 141 z 05.06.2015, str. 73), każda spółka ma obowiązek dokonania zgłoszenia do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.

Ustawa zawiera definicję beneficjenta rzeczywistego w art. 2 ust. 2 pkt 1, jednak nie jest ona zrozumiała dla każdego przedsiębiorcy. Należy wyjaśnić, że za beneficjenta rzeczywistego postrzegać osobę fizyczną (człowieka), który posiada rzeczywistą kontrolę (bezpośrednią albo pośrednią) nad jakimś przedsiębiorstwem, prowadzonym w formie prawnej spółki handlowej. Ujawnianie danych dot. tych osób w Centralnym Rejestrze ma, zgodnie z założeniem ma zapobiegać nielegalnym przepływom pieniędzy.

Nie wchodząc w skomplikowane szczegóły dotyczące zasad przetwarzania ujawnianych w rejestrze informacji, a także sposobu ich zamieszczania (więcej o tym można dowiedzieć się m.in. na stronie: https://www.gov.pl/web/finanse/centralny-rejestr-beneficjentow-rzeczywistych), należy podkreślić najważniejsze kwestie praktyczne wynikające z wejścia w życie ww. ustawy.